Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı’na (OECD) bağlı Mali Eylem Gücü’nün (FATF) 20 Temmuz’da yayınladığı raporda, Türkiye’nin 40 FATF standardının 39’una uygun olduğunu ve Türkiye’yi gri listeden çıkarmaya kararlı olduklarını belirtti.
Şimşek, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Bu durum, kara paranın aklanması ve terörün finansmanı ile mücadeleye verdiğimiz önemin açık bir göstergesidir. Ülkemiz bu kapsamdaki çalışmalarını sürdürme kararlılığındadır. Uygulamada sağlayacağımız faaliyetle ülkemizi gri listeden çıkarmaya kararlıyız.”
21 Ekim 2021’de FATF Genel Kurulu, Türkiye’nin kara para aklama ve terörün finansmanını önlemede yetersiz olduğu gerekçesiyle Türkiye’nin gri listeye alınmasına karar verdi.
Peki Türkiye’nin gri listeden çıkması neden önemli?
FATF NEDİR?
FATF, “Mali Eylem Görev Gücü” kara para aklama, terörizmin finansmanı ve diğer mali hatalarla mücadele etmek amacıyla kurulmuş uluslararası bir kuruluştur. 1989 yılında G7 ülkeleri öncülüğünde kurulan örgütün şu anda 39 üye ülke ve bölgesi bulunuyor. Türkiye ayrıca 1991 yılından beri FATF üyesidir.
Küresel finansal sistemi suçtan arındırmak ve yasal eylemi teşvik etmek için uluslararası standartlar ve politikalar geliştiren FATF, ülkeleri bu standartlara uymaya davet etmekte ve uygun önlemleri almalarını tavsiye etmektedir. Dünya çapında 200’den fazla ülke FATF tavsiyelerine uymayı taahhüt etmektedir.
FATF’nin 40 Tavsiye Kararı üç ana alana odaklanmaktadır: kara paranın aklanmasıyla mücadelede ülkelerin yasal sistemlerinin güçlendirilmesi, kara paranın aklanmasıyla mücadelede finansal sistemin rolünün artırılması ve uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi.
‘GRİ LİSTE’ NE ANLAMA GELİR?
FATF, üç yıllık değerlendirme toplantısında kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile başa çıkamayan ülkeleri açıklıyor.
FATF’nin kendi sitesindeki tanıma göre, gri liste aslında kapsadığı ülkelerin daha fazla izlemeye tabi olmasını öngörüyor. Kara paranın aklanması ve terörün finansmanı ile mücadelede eksiklikleri olduğu değerlendirilen ve bu eksiklikleri gidermek için gerekli önlemleri almayı taahhüt eden ülkeler, “gri liste” olarak adlandırılan “Yüksek Risk Altındaki Ülkeler” listesine dahil edilmektedir. Gri listeye alınan ülkeler, gerekli adımların atılması ve FATF amaçları doğrultusunda geride bıraktıkları stratejik eksikliklerin zamanında giderilmesi taahhüdünde bulunulması ile bu listeden kesinlikle çıkarılabilir.
FATF tavsiyelerine uymayı kabul etmeyen, kara para aklama ve terörün finansmanı konusunda işbirliği yapmayan İran, Kuzey Kore ve Myanmar gibi ülkeler örgütün ‘kara listesinde’ izleniyor.
TÜRKİYE NEDEN GRİ LİSTEDE GİRDİ?
FATF, kara para aklama ve terörün finansmanını önlemedeki eksiklikleri nedeniyle Ekim 2021’de Türkiye’yi gri listeye aldı. Geçen yıl yapılan değerlendirmeler sonucunda gri listede kalmasına karar verildi. Geçen yıl Zimbabwe, FATF’nin Gri Listesinden çıkmayı başardı. Türkiye ise aradan 20 aydan fazla zaman geçmesine rağmen bu listedeki yerini korudu.
FATF Lideri Marcus Pleyer, Türkiye’nin gri listede olduğunun açıklandığı toplantıda, Türkiye’nin bankacılık, altın ve pahalı taşlar ile gayrimenkul gibi yüksek riskli sektörlerde düzenleme yapması gerektiğini belirtti.
Player konuşmasında, “Türkiye’nin kara para aklama olaylarını ve Al-Düstur ve IŞİD gibi BM tarafından terörist olarak kabul edilen gruplarla ilgili kara para transferlerini izlemesi gerekiyor. Türkiye’nin kara paranın aklanması, terörün finansmanı, suç şebekeleri ve yolsuzlukla mücadele konularında adım attığını göstermesi hayati önem taşıyor. Türk hükümeti gerekli adımları atacağına dair çok üst düzey siyasi taahhütlerde bulundu. Kendilerini bu taahhütleri yerine getirmeye davet ediyorum.”
Türkiye’de kara paranın aklanması ve terörün finansmanında gri alanların oluşmasında varlık barışı düzenlemelerinin ve gayrimenkul branşında yabancıya satışların etkili olduğu düşünülmektedir. Öte yandan suç şebekeleri ve yolsuzlukla mücadelede yargı bağımsızlığının sağlanması en değerli konulardan biridir.
GRİ LİSTEDE HANGİ ÜLKELER VAR?
FATF’nin gri listesinde Türkiye’nin yanı sıra Arnavutluk, Barbados, Birleşik Arap Emirlikleri, Burkina Faso, Cayman Adaları, Cebelitarık, Fas, Filipinler, Güney Sudan, Haiti, Jamaika, Kamboçya, Kongo Cumhuriyeti, Mali, Mozambik, Panama, Senegal, Suriye, Tanzanya, Uganda, Ürdün ve Yemen yer alıyor.
Daha önce 2011’de gri listede olan Türkiye, dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek döneminde yapılan düzenlemeyle 2014’te listeden çıkarıldı.
GRİ LİSTEDEN ÇIKMAK NEDEN ÖNEMLİ?
Türkiye’nin gri listede olması, yabancı banka ve yatırımcılarla olan ilişkilerini de etkiliyor. Gri listeye alınan ülkeler, yabancı yatırım çekme sürecinde uluslararası otoriteler, kredi kuruluşları ve yatırımcılar nezdinde prestij kaybederken, bu durum bankacılık süreçlerini olumsuz etkiliyor. Yurtiçinde ise dış ticaret ağı yüksek olan firmaların ekstra kontroller ve yükümlülüklerle rekabet etmesine neden oluyor.
Bu kapsamda dış finansman ihtiyacı yüksek olan Türkiye ekonomisinde gri listede yer almak yabancı yatırım ilgisini azaltmakta, dış ticareti ve pazar paylarını olumsuz etkileyen faktörlerin ortasında görülmektedir.
Öte yandan uzmanlar, FATF’nin gri listede kalmasını daha sıkı yaptırımların ilk adımı olarak görüyor ve Türkiye’nin gri listede kalmaya devam etmesi halinde Dünya Bankası gibi kurumların bir süre sonra kredi teminini zorlaştırabileceği uyarısında bulunuyor.
SON FATF RAPORU NE DİYOR?
FATF’nin 20 Temmuz tarihli Türkiye değerlendirme raporunda, Türkiye’nin kara paranın aklanmasının, terörün finansmanının önlenmesi ve çaba rejiminin yumuşatılması konularında olumlu adımlar attığı belirtilirken, bu nedenle yeniden 6 tavsiyede derecelendirildi.
Rapora göre Türkiye, FATF’nin vakıflar da dahil olmak üzere kar amacı gütmeyen kuruluşlar üzerindeki denetim mekanizmalarına ilişkin tavsiyesinde “kısmen uyumlu”dan “büyük ölçüde uyumlu”ya yükseltildi. Rapor, Türkiye’nin içinde bulunduğu risk ve bağlamı dikkate alarak, 7262 sayılı Kanunla getirilen bazı yeni kararların orantısız olduğuna dikkat çekti.
“Kısmen uyumlu”dan “büyük ölçüde uyumlu”ya yükseltilen müşteri durum tespiti tavsiyesinde de eksikliklerin devam ettiği belirtildi. Türkiye, makul finansal olmayan iş ve meslekler (DNFBP’ler) tavsiyesinde “büyük ölçüde uyumlu” olarak yükseltilirken, bu alanda, suç işleyenlerin ortaklarının şirkette kontrol gücüne sahip olmamalarını sağlayacak bir düzenleme olmadığına dikkat çekildi.
Yeni teknolojilere ilişkin tavsiye “çoğunlukla uyumlu”dan “kısmen uyumlu”ya düşürüldü. Türkiye’deki kripto varlık hizmet sağlayıcılarının kara para aklama ve terörün finansmanına karşı önlem alma zorunluluğu olmadığı ve lisanslamaya tabi olmadıkları vurgulandı.
Politik Etkileyenler (PEP’ler) ve finansal kurumların düzenlenmesi ve denetlenmesi konularında tavsiyelerin tam olarak karşılandığı belirtildi. (DW Türkçe)
